Giáo Án Vật Lý 7 Cánh diều

Câu 2: Mô tả cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên mặt trống sau khi gõ.

Câu 3: Mô tả chuyển động của dây đàn và cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên dây đàn sau khi gảy.

Câu 4: Khi âm thoa, mặt trống, dây đàn phát ra âm thanh thì chúng có đặc điểm gì giống nhau?

Câu 2: Mô tả hiện tượng xảy ra với ngọn nến trong thí nghiệm dưới đây khi người ta bật loa phát nhạc (với âm lượng vừa). Giải thích hiện tượng.

Câu 2: Trong thí nghiệm ở hình 9.7, âm do đồng hồ phát ra đã truyền đến tai qua những chất nào? 

GV chuẩn bị sẵn một dụng cụ tạo ra âm thanh và yêu cầu HS dùng dụng cụ đó tạo ra âm thanh tùy thích.

GV đặt vấn đề: “Tiếng chim hót, tiếng cười, tiếng đàn, tiếng hát,.. là những âm thanh. Âm thanh cung cấp thông tin về các sự kiện diễn ra xung quanh ta. Âm thanh (còn được gọi là âm hay sóng âm) truyền đi như thế nào?”

Quan sát, hỗ trợ HS khi cần thiết

Để kiểm chứng câu trả lời của các em thì hôm nay chúng ta cùng đi tìm hiểu “Bài 9: Sự truyền âm”

Âm thoa rung

Câu 2: Mô tả cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên mặt trống sau khi gõ.

Mặt trống rung

Câu 3: Mô tả chuyển động của dây đàn và cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên dây đàn sau khi gảy.

Dây đàn chuyển động qua lại vị trí đứng yên ban đầu

Câu 4: Khi âm thoa, mặt trống, dây đàn phát ra âm thanh thì chúng có đặc điểm gì giống nhau?

Đều rung động qua lại vị trí cân bằng (hay vị trí đứng yên ban đầu).

– GV cho HS thực hiện thí nghiệm 1 về tạo ra và cảm nhận âm thanh.

– GV sử dụng phương pháp dạy học theo góc kết hợp hoạt động nhóm cho HS tìm hiểu:

+ Góc 1: Dùng búa gõ nhẹ và 1 nhánh âm thoa. Lắng nghe và chạm nhẹ ngón tay lên nhánh âm thoa vừa gõ

+ Góc 2: Cầm dùi gõ lên mặt trống. Lắng nghe và chạm nhẹ ngón tay lên mặt trống

+ Góc 3: Gãy 1 dây trên đàn ghita. Lắng nghe, quan sát chuyển động của dây đàn và chạm nhẹ ngón tay lên dây đàn đó

– Thảo luận, hoàn thành phiếu học tập số 1.

– Đọc nội dung SGK và nghiên cứu.

– Thảo luận và hoạt động nhóm theo đúng yêu cầu của GV, hoàn thành PHT số 1.

– Thảo luận nhóm hiệu quả để trả lời các câu hỏi trong PHT số 1.

– Cho các nhóm trình bày kết quả thảo luận theo thứ tự, nhóm nào nhanh nhất sẽ trình bày trước.

– GV nhận xét về quá trình hoạt động nhóm, kết quả hoạt động nhóm. Từ đó đánh giá các nhóm vào phiếu đánh giá. 

– GV kết luận nội dung kiến thức cho HS.

– Trong khi 1 nhóm trình bày, các nhóm còn lại lắng nghe để nhận xét và bổ sung.

Sự rung động qua lại vị trí cân bằng (hay vị trí đứng yên ban đầu) được gọi là dao động.

Vật dao động phát ra âm thanh được gọi là nguồn âm

Dao động từ nguồn âm lan truyền trong môi trường  → sóng âm

Sóng âm được phát ra bởi các vật đang dao động

Khi sóng âm phát ra từ một cái trống, mặt trống dao động.

Dao động của mặt trống làm lớp không khí tiếp xúc với nó dao động: nén, dãn.

Dao động của lớp không khí này làm cho lớp không khí kế tiếp dao động: dãn, nén.

Cứ thế, trong không khí xuất hiện các lớp không khí liên tục nén, dãn xen kẽ nhau.

Câu 2: Mô tả hiện tượng xảy ra với ngọn nến trong thí nghiệm dưới đây khi người ta bật loa phát nhạc (với âm lượng vừa). Giải thích hiện tượng.

Hiện tượng xảy ra với ngọn nến: ngọn nến lay động khi người ta bật loa phát nhạc (với âm lượng vừa).

Giải thích: sóng âm phát ra từ loa làm màng loa dao động, dẫn đến sự nén, dãn liên tục của các lớp không khí xung quanh => Làm cho không khí quanh nến dao động theo khiến chúng ta nhìn thấy ngọn nến như lay động cùng tiếng nhạc.

Sử dụng phương pháp dạy học trực quan kết hợp nhóm cặp đôi.

– GV khai thác các hình ảnh trực quan, video, hình động nhằm làm rõ sự xuất hiện của các lớp không khí bị nén và giãn xen kẽ nhau khi sóng âm lan truyền. 

– GV có thể trình chiếu mô phỏng để làm rõ hơn nội dung hình 9.4 và 9.5 để HS nhìn thấy rõ các lớp không khí bị nén, giãn một cách trực quan khi sóng âm từ âm thoa dao động lan truyền ra xa.

– GV chia lớp thành các nhóm cặp đôi, thảo luận và trả lời câu hỏi trong phiếu học tập số 2.

– Đọc nội dung SGK và nghiên cứu.

– Thảo luận và hoàn thành PHT số 2

– GV gọi HS hoàn thành PHT số 2

– Nhận xét câu trả lời.

– GV kết luận nội dung kiến thức cho HS.

– Trong khi 1 bạn trả lời, các bạn còn lại lắng nghe để nhận xét và bổ sung.

Sóng âm trong không khí được lan truyền bởi sự dao động (giãn, nén) của các lớp không khí

Chúng ta nghe được tiếng động xung quang vì sóng âm đã truyền qua không khí đến tai làm màng nhĩ dao động. Dao động này được truyền qua các bộ phân trong tai, tạo ra tín hiệu truyền lên não, giúp ta cảm nhận được âm thanh. Màng nhĩ dao động với biên độ càng lớn, ta nghe âm thanh càng to. Khi âm thanh truyền đến tai có độ to quá lớn có hể làm thủng màng nhĩ. Vì vậy, trong nhiều trường hợp cần có biện pháp bảo vệ tai.

Tiếng nói của bạn A được truyền qua môi trường rắn (sợi dây đồng) và khí (không khí trong cốc giấy) đến tai của bạn B.

Câu 2: Trong thí nghiệm ở hình 9.7, âm do đồng hồ phát ra đã truyền đến tai qua những chất nào? 

Khí: không khí trong cốc thuỷ tinh đựng đồng hồ báo thức.

Lỏng: nước trong bể.

Rắn: cốc thuỷ tinh và thành bể.

– Giáo viên sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm, chia lớp làm 4 nhóm, sử dụng kĩ thuật dạy học mảnh ghép để trả lời các câu hỏi trong phiếu học tập số 3.

Bố trí các thành viên tham gia thành hai vòng sau:

Vòng 1: Nhóm chuyên gia

+ Nhóm 1 và 2: Thực hiện thí nghiệm tìm hiểu sự truyền sóng âm trong chất rắn.

+ Nhóm 3 và 4: Thực hiện thí nghiệm tìm hiểu sự truyền sóng âm trong chất lỏng.

Khi thực hiện nhiệm vụ, nhóm đảm bảo mỗi thành viên đều thành “chuyên gia” của lĩnh vực đã tìm hiểu và trình bày lại kết quả của nhóm ở vòng 2.

Vòng 2: Nhóm mảnh ghép 

• Hình thành 4 nhóm mảnh ghép mới, mỗi nhóm có một thành viên đến từ mỗi nhóm chuyên gia. 

• Kết quả nhiệm vụ của vòng 1 được nhóm mảnh ghép chia sẻ đầy đủ với nhau. 

• Các nhóm mảnh ghép thảo luận và thống nhất phương án giải quyết nhiệm vụ phức hợp. Ý nghĩa của chúng?

Sau 7 phút, Giáo viên tổ chức:

• Hình thành 4 nhóm mảnh ghép mới, mỗi nhóm có một thành viên đến từ mỗi nhóm ban đầu. 

• Kết quả nhiệm vụ của nhóm đầu được nhóm mảnh ghép chia sẻ đầy đủ với nhau. 

• Các nhóm mảnh ghép thảo luận và thống nhất phương án giải quyết nhiệm vụ phức hợp.

– Thuecj hiện thí nghiệm như trong SGK

– Thảo luận và hoàn thành PHT số 3

– GV gọi HS hoàn thành bảng.

– Nhận xét câu trả lời.

– GV kết luận nội dung kiến thức cho HS.

– Trong khi 1 bạn trả lời, các bạn còn lại lắng nghe để nhận xét và bổ sung.

– Sóng âm truyền được trong các môi trường rắn, lỏng, khí.

– Sóng âm không truyền được trong chân không.

– Tốc độ truyền âm: rắn > lỏng > khí.

Ngày xưa, để phát hiện tiếng vó ngựa hoặc tiếng chân đoàn người di chuyển, người ta thường áp tai xuống đất để nghe. Giải thích

– GV ôn lại kiến thức đã học cho HS, yêu cầu HS nhắc lại những kiến thức trọng tâm  của bài đã được ghi chép vào vở.

– GV cho HS hoạt động cá nhân, sử dụng bảng A, B, C, D để trả lời câu hỏi.

Câu 1: Chọn phát biểu sai:

A. Nguồn âm là vật phát ra âm thanh.

B. Khi gõ dùi vào trống thì mặt trống rung động phát ra âm thanh.

C. Khi thổi sáo thì nguồn phát ra âm thanh là các lỗ sáo.

D. Khi dùng búa cao su gõ nhẹ vào âm thoa thì âm thoa dao động phát ra âm thanh.

Đáp án: C

Câu 2: Lựa chọn phương án đúng?

Dùng búa gõ xuống mặt bàn. Ta nghe thấy âm thanh phát ra thì:

A. Mặt bàn là vật dao động vì mặt bàn dao động rất nhanh, ta không thấy được.

B. Mặt bàn không phải là vật dao động vì ta thấy mặt bàn đứng yên.

C. Búa là vật dao dộng vì nhờ có búa mới tạo ra âm thanh.

D. Tay là nguồn âm vì tay dùng búa gõ xuống bàn làm phát ra âm thanh.

Đáp án: A

Câu 3: Ta nghe được tiếng nói của diễn viên trên tivi. Vậy đâu là nguồn âm?

A. Người diễn viên phát ra âm.

B. Sóng vô tuyến truyền trong không gian dao động phát ra âm.

C. Màn hình tivi dao động phát ra âm.

D. Màng loa trong tivi dao động phát ra âm.

Đáp án: D

Câu 4: Khi gảy vào dây đàn đàn ghita thì người ta nghe được âm thanh phát ra. Vật phát ra âm thanh đó là:

A. Không khí xung quanh.

B. Dây đàn dao động.

C. Hộp đàn.

D. Ngón tay gãy đàn.

Đáp án: B

Câu 5. Trong các môi trường sau, môi trường nào không thể truyền được âm: Nước sôi, tấm nhựa, chân không, cao su?

A. Tấm nhựa.

B. Chân không.

C. Cao su.

D. Nước sôi.

Đáp án: B

Câu 6. Âm truyền nhanh nhất trong trường hợp nào dưới đây?

A. Nước.

B. Sắt.

C. Khí.

D. Chân không.

Đáp án: B

Câu 7. Một số loài côn trùng như ruồi, muỗi hay ong khi bay sẽ phát ra tiêng vo ve. Tiếng vo ve ấy được phát ra từ bộ phận nào?

Đáp án: Tiếng vo ve của một số loài côn trùng được phát ra từ cánh của chúng:

Khi bay, các loài côn trùng đập cánh với tốc độ rất nhanh và đập rất nhiều lần.

Cánh của chúng va đập vào không khí ở tốc độ cao sẽ tạo ra sóng âm làm các lớp không khí xung quanh dao động nén, dãn liên tục => Tạo ra âm thanh vo ve.

Câu 8. Nêu một ví dụ chứng tỏ sóng âm có thể truyền đi trong chất lỏng. Nêu một ví dụ chứng tỏ sóng âm có thể truyền đi trong chất lỏng.

Đáp án: Ví dụ chứng tỏ sóng âm có thể truyền đi trong chất lỏng: tàu ngầm khi lặn xuống nước sẽ phát ra sóng âm để tìm kiếm, phát hiện ra các vật thể trôi nổi hoặc chìm sâu bên trong bùn, cát đáy biển…

Câu 9. Trong thí nghiệm như hình bên, khi người ta gõ vào một âm thoa thì âm thoa đặt gần đó cũng giao động theo. Thí nghiệm này chứng tỏ điều gì?

Đáp án: Khi người ta gõ vào một âm thoa thì âm thoa đặt gần đó cũng giao động theo chứng tỏ sóng âm truyền được trong môi trường chất khí.

– Ôn lại kiến thức và trả lời câu hỏi

– Cho HS trả lời, giải thích về câu trả lời.

– GV tổng kết về nội dung kiến thức.

– Trong khi 1 bạn trả lời, các bạn còn lại lắng nghe để nhận xét và bổ sung.