Giáo án Khoa học tự nhiên 7 kết nối tri thức

Câu 1: Khi kéo kim nam châm qua một bên thì kim nam châm chuyển động như thế nào? (Lập lại 2-3 lần)

…………………………………………………….

Câu 2. Khi đặt kim nam châm gần nam châm thẳng như hình thì hiện tượng như thế nào?

…………………………………………………….

Câu 3. Ngoài nam châm, ta có thể dùng các vật nào khác để phát hiện từ trường không?

……………………………………………………….

Câu 4. Có thể phát hiện sự tồn tại của từ trường bằng cách nào?

……………………………………………………….

Câu 1. Có thể nhận biết từ trường mạnh yếu qua các đường sức từ không?

…………………………………………………….

Câu 2: Xác định chiều đường sức từ của một nam châm thẳng trong Hình 19.5

Hình 19.5

Câu 3. Dựa vào Hình 19.6 cho biết từ phổ của nam châm hình chữ U. Dựa vào đó hãy vẽ đường sức từ của nó. Có nhận xét gì về các đường sức từ của nam châm này?

……………………………………………………

Câu 1: Vì sao thanh nam châm khi treo tự do luôn chỉ hướng Bắc – Nam?

……………………………………………………

Câu 2:  Đường sức từ của Trái Đất có những điểm nào giống với đường sức từ của một nam châm thẳng?

……………………………………………………..

Câu 3: Hãy chỉ rõ các cực địa từ và cực địa lí trên Hình 19.7. Nhận xét chúng có trùng nhau không?

………………………………………………………

– Hãy quan sát TN và thảo luận cho biết: Theo em vùng không gian xung quanh nam châm có tính chất gì?

Các nhóm thực hiện, thảo luận, báo cáo kết quả..

– Giáo viên theo dõi, hỗ trợ

Câu 1: Khi kéo kim nam châm qua một bên thì kim nam châm chuyển động như thế nào? (Lập lại 2-3 lần)

– Kim nam châm quay về vị trí ban đầu..

Câu 2. Khi đặt kim nam châm gần nam châm thẳng như hình thì hiện tượng như thế nào?

– Kim nam châm không quay theo cực mà quay theo hướng N nối với S.

Câu 3. Ngoài nam châm, ta có thể dùng các vật nào khác để phát hiện từ trường không?

Một phương pháp khác để phát hiện từ trường là sử dụng các vật có từ tính. Nếu xuất hiện các lực tác dụng lên các vật bằng sắt, thép, coban,… thì kết luận vùng không gian ây tổn tại từ trường.

Câu 4. Có thể phát hiện sự tồn tại của từ trường bằng cách nào?

– Có thể phát hiện sự tồn tại của từ trường bằng nam châm thử.

GV sử dụng phương pháp dạy học hợp tác, kĩ thuật động não.

– Chia nhóm HS (6 HS/1 nhóm).

– Giới thiệu dụng cụ thực hành, phát phiếu học tập số 1, tổ chức thực hiện học tập

– Yêu cầu học sinh kiểm tra các dụng cụ thực hành theo mẫu chiếu trên màn hình. 

+ GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK các bước tiến hành thí nghiệm và làm việc nhóm tiến hành làm thí nghiệm nhận biết từ trường của thanh nam châm

Thảo luận nhóm hoàn thành phiếu học tập số 1.

HS rút ra được kết luận từ trường

– HS tiếp nhận nhiệm vụ, trao đổi, thảo luận.

– GV quan sát, hướng dẫn HS

– Học sinh trình bày kết quả.

– Các học sinh còn lại lắng nghe để nhận xét và bổ sung.

– GV kết luận nội dung kiến thức mà các nhóm đã trình bày.

– Các học sinh còn lại nhận xét phần trình bày của bạn.

Không gian xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện tồn tại từ trường (trường từ)

Từ trường tác dụng lực từ lên vật liệu từ đặt trong nó

Tại các phòng chụp cộng hưởng từ (MRI) trong bệnh viện, có các nam châm tạo nên từ trường mạnh, có thể ảnh hưởng đến:

– Hoạt động của các thiết bị điện tử: đồng hồ, điện thoại, thẻ từ …

– Sức khỏe của con người như gây chóng mặt, buồn nôn …

Vì vậy thường có bảng cảnh báo từ trường mạnh

Xung quanh vật nào sau đây có từ trường

HS quan sát:

– Các mạt sắt khi có và không có nam châm.

– Sự sắp xếp các mạt sắt ở gần các cực

– Nhận xét về hình dạng sắp xếp mạt sắt ở xung quanh nam châm ?

GV đặt vấn đề gợi mở HS tham gia

+ HS tiếp nhận nhiệm vụ, trao đổi, thảo luận.

+ GV quan sát HS hoạt động, hỗ trợ khi HS cần

+ HS thảo luận và trả lời câu hỏi. 

+ GV gọi HS đứng tại chỗ trả lời.

+ GV gọi HS khác nhận xét, đánh giá.

+ GV đánh giá, nhận xét. Chốt kiến thức

Hình ảnh các đường mạt sắt sắp xếp xung quanh nam châm được gọi là từ phổ

Từ phổ cho ta một hình ảnh trực quan về từ trường

– HS tiếp nhận nhiệm vụ, đưa ra câu trả lời

Các bước tiến hành thí nghiệm:

– Chuẩn bị: tấm nhựa trong, mạt sắt, nam châm tròn.

– Tiến hành thí nghiệm:

+ Đặt tấm nhựa trong lên nam châm tròn.

+ Rắc đều một lớp mạt sắt lên tấm nhựa.

+ Gõ nhẹ tấm nhựa và quan sát sự sắp xếp của các mạt sắt.

– GV nhận xét, đánh giá và chuẩn kiến thức.

Câu 1. Có thể nhận biết từ trường mạnh yếu qua các đường sức từ không?

Có thể nhận biết từ trường mạnh yếu dựa vào độ mau, thưa của các đường sức từ: chỗ đường sức từ càng mau thì từ trường càng mạnh, chỗ đường sức từ càng thưa thì từ trường càng yếu.

Câu 2: Xác định chiều đường sức từ của một nam châm thẳng trong Hình 19.5

Hình 19.5

Câu 3. Dựa vào Hình 19.6 cho biết từ phổ của nam châm hình chữ U. Dựa vào đó hãy vẽ đường sức từ của nó. Có nhận xét gì về các đường sức từ của nam châm này?

Đường sức từ của nam châm hình chữ U

+ Ở bên ngoài nam châm, đường sức từ là những đường cong.

+ Ở trong lòng nam châm, đường sức từ gần như là những đường thẳng song song với nhau.

– Chia nhóm HS ( 6 HS/1 nhóm).

– Yêu cầu học sinh kiểm tra các dụng cụ thực hành theo mẫu chiếu trên màn hình.

– Giới thiệu dụng cụ thực hành, phát phiếu học tập số 2, tổ chức thực hiện học tập

GV đặt câu hỏi cho học sinh về đường sức từ

“Từ hình ảnh của các đường sức từ (Hình 19.5), hãy nêu một phương pháp xác định chiều của đường sức từ nếu biết tên các cực của nam châm”

GV dựa vào câu trả lời của học sinh yêu cầu thực hiện thí nghiệm kiểm chứng, “Thực hiện thí nghiệm theo các bước:

– Đặt thanh nam châm lê tờ giấy và kim nam châm (hoặc la bàn) tại một điểm bất kì nào đó trong từ trường. Dùng bút đánh dấu lại vị trí hai đầu kim nam châm trên tờ giấy.

– Di chuyển kim nam châm sao cho một đầu kim trùng với dấu chấm trước đó, chấm điểm tiếp theo ở phía dấu kim còn lại.

– Nối các điểm có dấu chân với nhau, ta được một đường cong liền nét. Đó là đường sức từ của từ trường.

– Chiều của đường sức từ là chiều theo hướng Nam – Bắc của kim nam châm đặt dọc theo đường sức từ.

– Học sinh có 10 phút thực hiện thí nghiệm, quan sát hiện tượng.

Thảo luận hoàn thành phiếu học tập số 2

GV hướng dẫn các bước thực hiện, sau đó cho HS tự thực hiện theo các bước hướng dẫn trong SGK

– Hướng dẫn HS cách ghi chép kết quả thí nghiệm;

– GV hướng dẫn HS thảo luận câu hỏi trong phiếu học tập.

– Giáo viên: quan sát, hỗ trợ học sinh khi cần thiết, nhắc nhở an toàn phòng thực hành.

– Thảo luận nhóm và hoàn thành phiếu học tập số 2.

GV cho HS rút ra kết luận

– Thảo luận nhóm và hoàn thành phiếu học tập số 1.

– Chọn đại diện nhóm trình bày đáp án trong phiếu học tập số 2. Các nhóm còn lại quan sát, nhận xét.

(GV lưu ý nên chọn nhóm làm đúng và các nhóm làm sai để sửa rút kinh nghiệm)

– GV kết luận nội dung kiến thức cho HS.

– Các nhóm còn lại nhận xét phần trình bày của nhóm bạn.

Các đường sức từ cho phép mô tả từ trường

Hướng của các đường sức từ tại một vị trí nhất định được quy ước là hướng Nam – Bắc của kim la bàn đặt tại vị trí đó.

Câu 1: Vì sao thanh nam châm khi treo tự do luôn chỉ hướng Bắc – Nam?

• Thanh nam châm khi treo tự do luôn chỉ hướng Bắc – Nam vì:
• + Bản thân Trái Đất là một “thanh nam châm khổng lồ”.
• + Thanh nam châm khi treo tự do sẽ chịu ảnh hưởng của từ trường Trái Đất và lệch về phía hai cực.

Câu 2:  Đường sức từ của Trái Đất có những điểm nào giống với đường sức từ của một nam châm thẳng?

• Đều là những đường cong khép kín nối từ cực này sáng cực kia.
• Hướng của đường sức từ tuân theo quy ước: vào ở cực Nam và ra ở cực Bắc.

Câu 3: Hãy chỉ rõ các cực địa từ và cực địa lí trên Hình 19.7. Nhận xét chúng có trùng nhau không?

• Cực Bắc địa từ và cực Nam địa từ nằm trên trục từ của Trái Đất.
• Cực Bắc địa lí và cực Nam địa lí nằm trên trục quay của Trái Đất.
• Các cực này đều không trùng nhau.

– GV tổ chức cho HS sử dụng các kĩ năng: quan sát tranh ảnh, thu thập dữ liệu từ tranh ảnh hay từ một đoạn phim. Lịch sử của Vật lí học chứng minh có những phát minh, phát hiện, quy luật,… thường bắt đầu từ những giả thuyết, sau đó các nhà khoa học tiến hành các thực nghiệm để kiểm tra tính đúng đắn của giả thuyết. Đây là một phương pháp nghiên cứu và học tập vật lí.

– GV nêu một giả thuyết đã được nhà khoa học William Gilbert đặt ra về vấn đề từ trường của Trái Đất. Nhiệm vụ của HS sẽ tìm các hiện tượng vật lý khẳng định cho giả thuyết trên.

GV đưa ra các hình ảnh về đường sức từ của Trái Đất mà các nhà khoa học vẽ được.

– Thảo luận nhóm hoàn thành phiếu học tập số 3.

Câu 1: Vì sao thanh nam châm khi treo tự do luôn chỉ hướng Bắc – Nam?

Câu 2:  Đường sức từ của Trái Đất có những điểm nào giống với đường sức từ của một nam châm thẳng?

Câu 3: Hãy chỉ rõ các cực địa từ và cực địa lí trên Hình 19.7. Nhận xét chúng có trùng nhau không?

– HS tiếp nhận nhiệm vụ, trao đổi, thảo luận.

– GV quan sát, hướng dẫn HS

– Học sinh trình bày kết quả.

– Các học sinh còn lại lắng nghe để nhận xét và bổ sung.

– GV kết luận nội dung kiến thức mà các nhóm đã trình bày.

– Các học sinh còn lại nhận xét phần trình bày của bạn.

Trong hệ Mặt Trời, Trái Đất là một trong những hành tinh có từ trường.

– Cực Bắc địa từ và cực Bắc địa lí không trùng nhau.

GV nên sử dụng một la bàn có cấu tạo đơn giản để HS có thể đọc được các hướng trên la bàn và tổ chức để HS tìm hiểu cấu tạo của la bàn.

– GV hướng dẫn HS đọc các kí hiệu trên la bàn như SGK và cho biết cấu tạo của la bàn.

GV đặt vấn đề gợi mở HS tham gia

+ HS tiếp nhận nhiệm vụ, trao đổi, thảo luận.

+ GV quan sát HS hoạt động, hỗ trợ khi HS cần

+ HS thảo luận và trả lời câu hỏi. 

+ GV gọi HS đứng tại chỗ trả lời.

+ GV gọi HS khác nhận xét, đánh giá.

+ GV đánh giá, nhận xét. Chốt kiến thức

Cấu tạo của la bàn gồm:

Kim nam châm có thể quay tự do trên trục cố định

Vỏ hộp có mặt kính bảo vệ

Mặt số có thể quay độc lập với kim nam châm

Trên mặt la bàn có các vạch chia độ tử 0o đến 360o kèm theo các kí hiệu. 

– Chia nhóm HS ( 6 HS/1 nhóm).

– Yêu cầu học sinh kiểm tra các dụng cụ thực hành theo mẫu chiếu trên màn hình.

– Chọn một đối tượng cần xác định hướng (tòa nhà, cổng trường,..)

– Đặt la bàn nằm yên trên mặt phẳng của đối tượng và hướng bắc – nam địa lí.

– Xác định góc hợp bới hướng của đối tượng và hướng bắc – nam địa lí.

– HS thảo luận theo nhóm cặp đôi và trả lời câu hỏi:

1) Vì sao khi sử dụng la bàn, ta phải để la bàn xa các nam châm hoặc vật có từ tính?

GV hướng dẫn các bước thực hiện, sau đó cho HS tự thực hiện theo các bước hướng dẫn trong SGK

– Hướng dẫn HS cách ghi chép kết quả thí nghiệm;

– GV hướng dẫn HS thảo luận câu hỏi trong phiếu học tập.

– Giáo viên: quan sát, hỗ trợ học sinh khi cần thiết, nhắc nhở an toàn phòng thực hành.

GV cho HS rút ra kết luận

– Thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi

– Chọn đại diện nhóm trình bày đáp án trong phiếu học tập số 2. Các nhóm còn lại quan sát, nhận xét.

(GV lưu ý nên chọn nhóm làm đúng và các nhóm làm sai để sửa rút kinh nghiệm)

– GV kết luận nội dung kiến thức cho HS.

– Các nhóm còn lại nhận xét phần trình bày của nhóm bạn.

Sử dụng la bàn để xác định hướng địa lí của đối tượng.

Kim la bàn có chỉ đúng hướng Bắc địa lí không? Vì sao?

Em hãy xác định hướng của cổng nhà em

Giáo viên tổ chức lớp học cho các hoạt động ôn tập bài tập như sau:

• Bài tập trắc nghiệm: Trò chơi “Rung chuông vàng”:

Luật chơi: Có 8 câu trắc nghiệm, mỗi câu hỏi sẽ có 15 giây suy nghĩ, sau thời gian suy nghĩ, học sinh cả lớp giơ thẻ đáp án A.B,C,D để trả lời. Bạn nào giợ muộn sẽ phạm quy. Các bạn trả lời sai và phạm quy sẽ nộp lại bộ thẻ trả lời và dừng tính điểm từ câu đó. Bạn nào trả lời được nhiều câu nhất sẽ chiến thắng. 

Bài tập trắc nghiệm: 

Câu 1: Từ phổ là hình ảnh cụ thể về:

A. các đường sức điện.                         B. các đường sức từ.

C. cường độ điện trường.                      D. cảm ứng từ.

Câu 2: Độ mau, thưa của các đường sức từ trên cùng một hình vẽ cho ta biết điều gì về từ trường?

A. Chỗ đường sức từ càng mau thì từ trường càng yếu, chỗ càng thưa thì từ trường càng mạnh.

B. Chỗ đường sức từ càng mau thì từ trường càng mạnh, chỗ càng thưa thì từ trường càng yếu

C. Chỗ đường sức từ càng thưa thì dòng điện đặt ở đó có cường độ càng lớn.

D. Chỗ đường sức từ càng mau thì dây dẫn đặt ở đó càng bị nóng lên nhiều.

Câu 3: Chọn phát biểu đúng

A. Có thể thu được từ phổ bằng rắc mạt sắt lên tấm nhựa trong đặt trong từ trường.

B. Từ phổ là hình ảnh cụ thể về các đường sức điện.

C. Nơi nào mạt sắt dày thì từ trường yếu.

D. Nơi nào mạt sắt thưa thì từ trường mạnh.

Câu 4: Đường sức từ là những đường cong được vẽ theo quy ước sao cho

A. Có chiều từ cực Nam tới cực Bắc bên ngoài thanh nam châm.

B. Có độ mau thưa tùy ý.

C. Bắt đầu từ cực này và kết thúc ở cực kia của nam châm.

D. Có chiều từ cực Bắc tới cực Nam bên ngoài thanh nam châm.

Câu 5: Chiều của đường sức từ cho ta biết điều gì về từ trường tại điểm đó?

A. Chiều chuyển động của thanh nam châm đặt ở điểm đó.

B. Hướng của lực từ tác dụng lên cực Bắc của một kim nam châm đặt tại điểm đó.

C. Hướng của lực từ tác dụng lên vụn sắt đặt tại điểm đó.

D. Hướng của dòng điện trong dây dẫn đặt tại điểm đó.

Câu 6: Chiều của đường sức từ của nam châm được vẽ như sau:

Câu 7: Lực từ tác dụng lên kim nam châm trong hình sau đặt ở điểm nào là mạnh nhất?

Câu 8: Hình ảnh định hướng của kim nam châm đặt tại các điểm xung quanh thanh nam châm như hình sau:

•   Bài tập trắc nghiệm: Cả lớp tham gia trả lời câu hỏi.

• Giáo viên chuẩn hóa các nội dung báo cáo của học sinh.